Sposoby na sprawców

Często można spotkać się z obiegową opinią, że sprawcy przemocy w rodzinie są bezkarni i mają większe prawa od ofiar. Tego typu opinie są zazwyczaj starannie pielęgnowane w środowisku lokalnym przez osoby stosujące przemoc w rodzinie, a także osoby nieposiadające jakiejkolwiek wiedzy o systemie przeciwdziałania przemocy w rodzinie. Jednym z filarów tego systemu jest procedura „Niebieskie Karty”, uruchamiana w przypadku podejrzenia przemocy w rodzinie. Już w samej tej procedurze istnieje szereg działań, które oddziałują na osoby podejrzane o stosowanie przemocy w rodzinie.

W ramach tej procedury osoby powołane do grupy roboczej, która ma za zadanie wspierać rodzinę w rozwiązaniu problemu, mogą m.in.:

  • prowadzić rozmowy z osobami podejrzanymi o stosowanie przemocy na temat konsekwencji stosowania przemocy oraz informować o możliwościach podjęcia leczenia lub terapii i udziału w programach korekcyjno-edukacyjnych;
  • informować o odpowiedzialności karnej za znęcanie się psychiczne lub fizyczne nad osobą najbliższą, nieporadną lub małoletnią i wzywać do zachowania zgodnego z prawem i zasadami współżycia społecznego;
  • systematycznie monitorować stan bezpieczeństwa rodziny.

Działania te wielu przypadkach stanowią bardzo istotny krok w rozwiązaniu problemu przemocy. Sprawiają bowiem, że przemoc przestaje być problemem wewnętrznym rodziny i często kończy się izolacja rodziny w tym zakresie, która nierzadko jest umyślnie podtrzymywana przez sprawcę przemocy.

Jeśli osoby podejrzane o stosowanie przemocy w rodzinie nie zmienią swojego zachowania i nie dalej będą wykorzystywać nierównowagę sił w rodzinie dla własnych korzyści, ustawa o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz. U. z 2015 r. poz. 1390) daje bardzo ważne narzędzie w ręce osób doznających przemocy. Mianowice w art. 11a znajdziemy zapis, że „jeżeli członek rodziny wspólnie zajmujący mieszkanie, swoim zachowaniem polegającym na stosowaniu przemocy w rodzinie czyni szczególnie uciążliwym wspólne zamieszkiwanie, osoba dotknięta przemocą może żądać, aby sąd zobowiązał go do opuszczenia mieszkania”. Warto zaznaczyć tutaj, że sąd wydaje postanowienie w tej sprawie po przeprowadzeniu rozprawy, która powinna się odbyć w terminie jednego miesiąca od dnia wpływu wniosku osoby doznającej przemocy. Ponadto w przypadku takiego orzeczenia nie ma znaczenia własność domu czy mieszkania – nakaz opuszczenia może zostać wydany nawet wobec osoby, która jest jedynym właścicielem nieruchomości.

Podkreślić należy, że w każdym przypadku podejrzenia popełnienia przestępstwa, członkowie grupy roboczej zawiadamiają organy właściwe do prowadzenia postępowania przygotowawczego, przekazując jednocześnie całą zgromadzoną w trakcie procedury dokumentację. Trzeba zaznaczyć, że przemoc w rodzinie może przybierać różne formy, dlatego nie należy utożsamiać jej z przestępstwem znęcania się, określonym w art. 207 Kodeku karnego (Dz. U. z 2018 r. poz. 1600 z późn. zm.). Wśród przestępstw związanych z przemocą w rodzinie można również wymienić naruszenie czynności narządu ciała lub rozstroju zdrowia (art. 157 kk), ciężki uszczerbek na zdrowiu (art. 156 kk), groźby karalne (art. 190 kk), zmuszanie do określonego zachowania (art. 191 kk) czy zgwałcenie (art. 197 kk). Katalog przestępstw związanych z przemocą w rodzinie nie jest jednak zamknięty do ww. przestępstw.

Prokurator w toku postępowania przygotowawczego, a sąd aż do momentu wydania wyroku w sprawie, mają prawo do zastosowania następujących środków zapobiegawczych wobec sprawcy przemocy w rodzinie:

  • oddanie pod dozór Policji (czasem z określonymi wymaganiami np. zakazem opuszczenia określonego miejsca pobytu, zakazem kontaktowania się z osobą pokrzywdzoną lub innymi osobami, zakazem zbliżania się na określoną odległość, zakazem przebywania w określonych miejscach);
  • nakazanie sprawcy opuszczenia lokalu mieszkalnego zajmowanego wspólnie z osobą pokrzywdzoną;
  • zakaz opuszczania kraju przez sprawcę;
  • tymczasowe aresztowanie (wyłącznie sąd na wniosek prokuratora).

Konieczność realizacji tych obowiązków rozpoczyna się już z chwilą wydania postanowienia.

Warto również zauważyć, że wobec osób podejrzanych o stosowanie przemocy, które są uzależnione od alkoholu, należy również zastosować procedurę zobowiązania do leczenia odwykowego, której szczegóły zostały opisane w tym artykule „Alkohol – przemoc – co robić?”.

Zatem stwierdzić należy, że osoby podejrzane o stosowanie przemocy w rodzinie nie są absolutnie bezkarne w swoim postępowaniu. Ważnym jest przede wszystkim dobór odpowiednich działań osób działających na rzecz przeciwdziałania przemocy w rodzinie i odpowiednia profilaktyka prowadzona w tym obszarze, aby problem przemocy w rodzinie przestał być tematem tabu. Ważne jest również odpowiednie wsparcie osób doznających przemocy, gdyż bez ich aktywnej postawy problem przemocy może powracać.